Home / Ervaringsverhalen / Professional - Slachtoffer / / Waar blijft het kind in een vechtscheiding?

Waar blijft het kind in een vechtscheiding?

Kinderen een stem geven als hun ouders in een vechtscheiding terechtkomen: het klinkt logisch. Maar in de praktijk zitten kinderen vaak klem. Ouders ruziën en de kinderen worden onderdeel van de strijd. Ook voor professionals is het soms lastig om de wensen van kinderen in het vizier te houden. Een familie- en jeugdrechter, een KIES-coach, een ervaringsdeskundige van Villa Pinedo en medewerkers van Sterk Huis delen hun ervaringen.

“Papa zegt lelijke dingen over mama. En mama zegt nare dingen over papa. Dat vind ik zo moeilijk.” Milou (10)

“Ik voel me uit elkaar getrokken, ik moet elke week opnieuw mijn tas inpakken.” Fin (12)

“Ik heb veel last van gedachtes. En daar krijg ik paniek aanvallen van. Ik ben al naar normale therapie geweest en adem therapie. Het help wel, maar nog niet helemaal. Ik wil mijn gedachtes over de scheiding verminderen.” Bibi (12)

Floor Foole en Marleen Kuijsters

Familie- en jeugdrechter Cees van Leuven

Hij ziet het wekelijks in de rechtbank: ouders die blijven procederen over de omgang met kinderen of alimentatie. Volgens familie- en jeugdrechter Cees van Leuven zijn deze scheidingen complex. “Ouders voelen angst, boosheid en zijn gekwetst. Ze staan lijnrecht tegenover elkaar, ieder met een eigen advocaat. Kinderen worden vaak inzet van hun strijd. Dat is funest: kinderen voelen zich in de steek gelaten. De emotionele schade daarvan is groot.”

Van Leuven luistert naar beide partijen, vraagt waar de kern van het probleem ligt en hoe de wereld eruit zou zien als het probleem er niet was geweest. Én hij praat met kinderen. “Kinderen moeten een grotere stem hebben bij ingewikkelde scheidingen. Rechters horen hen officieel pas vanaf hun twaalfde, maar we spreken ook met jongere kinderen.”

Zo herinnert Van Leuven zich een zaak van twee ouders die het eens leken te worden over contact tussen vader en dochter. “Dan denk je als rechter: ‘fijn, er komt een oplossing.’ Maar het meisje van 15 dacht anders over de door ouders bedachte regeling. Zij kon ook goed uitleggen waar het aan schortte: de vele wisselmomenten en de wijze waarop de tijden door ouders waren ingevuld bracht stress voor haar mee. Na een nader gesprek met de ouders kwam er een regeling die ook voor het meisje beter werkt. Als zij haar stem niet had kunnen laten horen was het niet goed afgelopen.”

Gezinsadvocaat

Van Leuven wil verandering in het systeem: zorg en recht moeten meer met elkaar worden verbonden. Daarom brengt rechtbank Zeeland-West-Brabant, waar Van Leuven werkt, de ‘gezinsadvocaat’ naar de wijkrechtbank in Tilburg (Wijkrechtspraak). “De gezinsadvocaat is een koppel van een ervaren familierechtadvocaat en een gespecialiseerde gedragswetenschapper. Zij praten met kinderen en kijken samen naar alle facetten, zoals huisvesting, financiën, de zorg voor de kinderen en brengen ouders in contact met instanties. Is er iets waar ze écht niet uitkomen? Dan komen de ouders in de wijkrechtbank waar de rechter over dat ene onderdeel een beslissing neemt.”

Van Leuven is enthousiast over de gezinsadvocaat. Sinds juli 2021 liep hier een pilot mee in de regio Hart van Brabant. Van de dertig zaken kwamen er slechts twee voor de rechter. “De gezinsadvocaat en gedragswetenschapper zorgen voor betere bescherming van kwetsbare kinderen, stimuleren de onderlinge samenwerking en voorkomen escalatie,” zegt Van Leuven. Als voorbeeld geeft hij twee ruziënde ouders. “De man was suïcidaal en kreeg door de interventie begeleiding, de vrouw had schulden en ging de schuldhulpverlening in. Door de intensieve begeleiding werd voorkomen dat de moeder het ouderschap van vader ging blokkeren vanwege de angst voor zijn situatie. Voor beiden werd woonruimte gevonden. Deze mensen kunnen weer verder met hun levens: heel belangrijk voor de kinderen.”

Proeftuin Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming

Het is niet voor niets dat deze pilot juist in Tilburg gaat draaien. Volgens Van Leuven loopt deze stad voorop in de aanpak van complexe scheidingen. “Binnen de proeftuin ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ wordt al gewerkt met de gezinsadvocaat. Er is verdiepte aandacht voor kinderen. Zij krijgen bijvoorbeeld waar nodig een buddy vanuit de gemeente: een ervaringsdeskundige die de taal van de kinderen spreekt. Ik ben enthousiast over alle ontwikkelingen. Er is zeker werk aan de winkel, maar we zijn op weg naar een andere vorm van ouder- en kindbegeleiding dan ik was gewend.”

Kindbegeleider Anne van Zeeland en kindbehartiger Lianne Bemelen

“Als ouders langdurig in conflict blijven, kunnen kinderen hun eigen kleur verliezen,” zegt Lianne Bemelen, kindbehartiger van het team complexe scheidingen bij Sterk Huis. “Ze weten niet meer wat hun eigen wensen en behoeften zijn, maar richten zich op de behoeften van ouders. Bij moeder is het kind fan van Ajax; de favoriete club van moeder. Bij vader is hij of zij gek op PSV; de club van vader. Het kind zit klem.”

“Toen mijn eigen ouders in een moeizame scheiding lagen, vroeg niemand hoe het met me ging,” gaat Lianne verder. “Niemand vroeg wat ik nodig had. Terwijl het juist zo belangrijk is dat een kind die aandacht krijgt en een stem heeft.”

Het team complexe scheidingen nodigt ouders uit om drie keer in groepsverband samen te komen. Zij krijgen psycho-educatie en leren welk effect een scheiding kan hebben op een kind en zijn of haar ontwikkeling. De kinderen komen samen tijdens kindbijeenkomsten.

Schuldgevoel

“Binnen ons programma maken we gebruik van de activiteit ‘over de streep”, vertelt kindbegeleider Anne van Zeeland. “Een van de vragen gaat over schuldgevoel. Wanneer één van de kinderen aangeeft dat de scheiding zijn of haar schuld is, zeggen we dat veel kinderen dit gevoel hebben. Maar dat we ook weten dat het nooit de schuld is van een kind. Zo ervaren ze dat ze niet alleen zijn.”

Het team maakt vervolgens een analyse van de complexiteit van de scheiding: welke kwesties spelen en welke factoren houden het conflict in stand. Hiervoor voeren bemiddelaars of ambulant hulpverleners individuele gesprekken met de ouders en de kindbegeleiders met kinderen.

Twee huizen

“We laten ze bijvoorbeeld twee huizen tekenen met een weg ertussen,” zegt Anne. “Ze tekenen er van alles bij waar ze iets over willen vertellen. Zo ontdekten we dat een meisje drie dagen de tijd nodig had om te wennen na de wissel. Dan moest ze een dag later alweer naar de andere ouder. Dat vond ze vervelend.” Lianne vult aan: “Wij nemen zulke dingen, in overleg met het kind, mee naar het gesprek dat we met de ouders hebben.”

Op basis van de verzamelde informatie brengt het team een advies uit over het best passende vervolg. Bij alle trajecten betrekt het team het eigen netwerk van de ouders en andere betrokkenen zoals het kinderdagverblijf of de school. Anne: “Soms kunnen de ouders in hun eigen traject aan de slag om de last van de kinderen te verlichten, in samenwerking met de betrokken hulpverlening. Voor een kind kan het nodig zijn dat hij of zij wordt doorverwezen naar bijvoorbeeld een speltherapeut.”

“Wat altijd belangrijk is: praat met je kind. Vraag hoe het met hem of haar gaat,” vult Lianne aan. “Vraag of de omgangsregeling nog steeds goed werkt en leg uit dat de regeling hetzelfde blijft tot er een oplossing is gevonden. Soms wil een kind bijvoorbeeld graag na het avondeten wat langer bij papa blijven om nog te kunnen spelen. Een kleine verandering kan het verschil maken.”

KIES-coach Hankie Gubbels

Kinderen gaan verschillend om met een scheiding van hun ouders. Bij de spel- en praatgroep KIES kunnen kinderen (in de leeftijd 6 tot en met 9 jaar en 9 tot en met 12 jaar) de scheiding leren begrijpen en verwoorden wat de scheiding voor hen betekent. Ze delen hun ervaringen spelenderwijs met de trainers en met de andere kinderen in de groep. Hierdoor leren ze beter omgaan met alles wat ze moeilijk vinden.

“De naam KIES betekent voor mij dat kinderen meer mogen leren kiezen voor zichzelf,” zegt KIES-coach Hankie Gubbels. “Kinderen starten een half jaar tot een jaar na de scheiding. De stof moet eerst neerdalen. Ze hebben tijd nodig om aan de nieuwe situatie te wennen voordat ze de scheiding echt kunnen verwerken. De kinderen doorlopen met twee coaches het hele proces van de scheiding.”

Regels in huis

De coaches zetten spelmaterialen in om het gesprek op gang te brengen. Als voorbeeld pakt Hankie een pop uit de kast. “Deze pop vertelt dat zij en haar broertje op de bank moesten komen zitten. Papa en mama hadden iets belangrijks te vertellen…. We nodigen de kinderen vervolgens uit om te vertellen hoe zij het nieuws van de scheiding hoorden. Een andere keer geven we de kinderen een stukje touw. Hierin mogen ze knopen leggen voor de dingen die ze moeilijk vinden van de scheiding. Ze vertellen bijvoorbeeld dat het lastig is dat er verschillende regels zijn in beide huishoudens.”

“In het begin vinden kinderen het spannend bij ons. Het is een naar onderwerp om mee bezig te zijn,” zegt Hankie. “Maar ze ervaren snel dat ze op een positieve manier worden benaderd, dat het helemaal niet vreemd is wat ze voelen en dat ze voor zichzelf mogen opkomen. Zo durfde een meisje aan haar ouders te vragen om geen ruzie meer te maken waar zij bij was. Wij hebben aan de andere kinderen gevraagd wat je zou kunnen doen als je zoiets niet durft te vragen; een briefje neerleggen bijvoorbeeld? We horen terug dat kinderen zich gezien voelen, hierdoor zitten ze beter in hun vel.”

Deelname is gratis voor kinderen uit Tilburg, Goirle, Dongen en Gilze en Rijen en is te regelen via het IMW.

Buddy Eva van Villa Pinedo

Eva (21) uit Tilburg is buddy bij Villa Pinedo, een organisatie voor kinderen met gescheiden ouders. Ze helpt kinderen door ze een luisterend oor te bieden. Ze spreekt uit ervaring, want haar ouders zijn ook gescheiden.

“Veel kinderen hebben het gevoel dat ze moeten kiezen tussen hun ouders. Ik krijg vragen van kinderen die heimwee hebben naar de andere ouder, maar dat niet durven te zeggen. Ze houden zich vaak groot om de situatie niet moeilijker te maken. Ook hoor ik van kinderen dat ze zich schuldig voelen en bang zijn dat de ene ouder minder van hen houdt als ze daar bijvoorbeeld minder zijn. Daarnaast vinden kinderen het heel erg als de ene ouder slecht praat over de andere ouder.“

Chatten met buddy’s

Kinderen kunnen een app downloaden en chatten met buddy’s of via een forum op de site van Villa Pinedo. De duur van het contact wisselt. Eva: “Soms is een appje genoeg en soms heb ik maanden contact met een kind.“

“Ik heb een meisje gesproken dat liever bij haar moeder wilde wonen. Ze is 12 jaar en moet veel wisselen, dat is vermoeiend voor haar. Ze had al haar moed bij elkaar verzameld om dit tegen haar vader te zeggen. Hij reageerde geschokt en wimpelde het af. Daarmee was de kous af. Het meisje voelt zich alleen. Ze is bang dat haar vader nu niet meer van haar houdt. Ze wil nog steeds liefst bij haar moeder wonen omdat het rustiger voor haar is, maar durft dat nu niet meer te zeggen.”

Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht in opdracht van Villa Pinedo blijkt dat 68% van de kinderen met gescheiden ouders, die bij Villa Pinedo terechtkomen. praat zelden of nooit over de scheiding van hun ouders. En dat terwijl er veel leed is.

De tips die Eva daarom aan ouders wil meegeven:

  1. Praat met je kind, vraag naar zijn of haar gevoelens. Neem hierin als volwassene het voortouw.
  2. Kinderen willen dolgraag door hun ouders worden gezien. Geef bij je kind aan dat hij/zij alles tegen je mag zeggen. Ook als ze de andere ouder missen of als ze liever op één plek willen wonen.
  3. Praat niet slecht over de andere ouder. Ga niet zuchten of wegkijken als het over de andere ouder gaat. Non-verbale boodschappen komen aan bij je kind.
  4. Maak van je kind geen postduif: geef boodschappen direct aan de andere ouder door.

 

Deze productie is mede tot stand gekomen dankzij steun van het Tilburgs Mediafonds.