Een signaal herkennen dat iemand mogelijk te maken heeft met huiselijk geweld of kindermishandeling, is de eerste stap in het proces om een ander te helpen. Je kunt huiselijk geweld en kindermishandeling bijvoorbeeld herkennen aan gedrag, hoe iemand eruit ziet, hoe iemand omgaat met anderen en in welke situaties iemand terecht komt. Op deze pagina vind je de signalen van kindermishandeling, huiselijk geweld/partnergeweld, ouderenmishandeling en eergerelateerd geweld. Signalen van andere vormen van geweld vind je op de pagina vormen van geweld.
De aanwezigheid van een signaal betekent niet dat er altijd sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling. Een eerste stap is om je zorgen te delen met anderen. Ben je als professional meldcodeplichtig? Volg dan de vijf stappen van de meldcode.
Er kan ook sprake zijn van risicofactoren. Een risicofactor is geen signaal, maar kan wel bijdragen aan het ontstaan van huiselijk geweld. Is er sprake van meerdere risicofactoren? Wees dan extra alert op mogelijke signalen van huiselijk geweld. Meer over risicofactoren vind je bij de verschillende vormen van geweld.
In de interactieve signalenkaart van Kadera vind je per leeftijdsgroep signalen die kunnen wijzen op huiselijk geweld. Het gaat om signalen die kunnen gelden voor het slachtoffer en de pleger. Ook vind je er signalen van specifieke problematieken zoals loverboys, mensenhandel, ontspoorde zorg.
De signalenkaart is een interactieve tool. Je vinkt de signalen aan die van toepassing zijn op een situatie. Deze worden verzameld in een formulier dat je kunt opslaan als PDF en later nog kunt aanvullen. Je kunt de signalenkaart ook gebruiken om volgens de meldcode te werken.
Gemiddeld zit er in iedere schoolklas één kind dat slachtoffer is van kindermishandeling. De signalen zijn vaak minder duidelijk dan een blauwe plek. Kindermishandeling is namelijk niet alleen fysiek geweld. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om kleineren of verwaarlozing.
Misschien komen de kinderen nooit buiten, krijgen ze onvoldoende eten en drinken, of dragen ze vieze kleren. Of worden ze thuis uitgescholden en getreiterd.
Je kunt signalen van kindermishandeling herkennen door te letten op het gedrag van het kind, maar ook door te letten op het gedrag van de volwassene naar het kind.
Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke- of familiekring van het slachtoffer wordt gepleegd. Hieronder vallen lichamelijke en seksuele geweldpleging, belaging en bedreiging.
De signalen van huiselijk geweld zijn vaak minder opvallend dan een blauwe plek. Ook een (constante) geweldsdreiging wordt beschouwd als huiselijk geweld. Ook (ex-)partnergeweld valt onder huiselijk geweld. Misschien is een van beide partners extreem bezitterig, maakt iemand misbruik van de anders inkomsten, of wil een ex-partner de ander niet met rust laten. Soms reageren de partners verkeerd op elkaar. Of wordt een situatie iemand te veel. Bijvoorbeeld door geldproblemen, psychische problemen of problemen met drank of drugs. Eén ding is vaak duidelijk: het is geen gezonde relatie en de partners hebben hulp nodig.
Ouderenmishandeling in huiselijke kring kan gepleegd worden door (ex-)partners, gezinsleden, familieleden of huisvrienden. Ouderenmishandeling is niet alleen fysiek (slaan, schoppen) of psychisch (bijvoorbeeld uitschelden of isoleren). Onder ouderenmishandeling valt ook financiële uitbuiting (diefstal, veranderen van het testament en ongewenste bemoeienis met geldzaken), verwaarlozing (geen lichamelijke of psychische zorg of voeding geven) en seksueel misbruik.
Ouderenmishandeling is niet altijd duidelijk zichtbaar. Toch heb je soms het idee dat er iets niet klopt. Misschien draagt de oudere steeds vaker vieze kleding. Of is plotseling moe of angstig. Soms zijn er opeens veel waardevolle spullen uit huis kwijt.
Ouderenmishandeling gaat niet altijd om kwade wil. Soms wordt de zorg over de oudere iemand teveel. Of deze persoon weet niet goed hoe je met de situatie om kunt gaan. Daardoor kunnen goede bedoelingen langzaam omslaan in verwaarlozing of mishandeling. Maar ook financieel misbruik van ouderen komt veel voor.
Eergerelateerd geweld is de overkoepelende term voor vormen van intimidatie, dwang, psychisch en fysiek geweld gepleegd vanuit een eermotief. Het geweld moet voorkomen dat een familielid gedrag vertoont dat de familie-eer kan schaden.
Signalen zijn aspecifiek, dat wil zeggen dat er geen specifieke signalen eergerelateerd geweld zijn. Signalen die kunnen duiden op eergerelateerd geweld:
Er is vrijwel altijd sprake van schuld- en schaamtegevoelens en loyaliteitsconflicten.
Voor schadelijke praktijken (zoals eergerelateerd geweld, huwelijksdwang, vrouwelijke genitale verminking en verborgen vrouwen) geldt een aparte meldcode.
Het herkennen van gezinsprofielen helpt je bij het begrijpen van wat er speelt in het gezin en uiteindelijk welke hulp nodig is. Verwey Jonker heeft in haar onderzoek ‘Kwestie van lange adem: Kan huiselijk geweld en kindermishandeling echt stoppen?’ patronen achter het gezinsgeweld geanalyseerd. Deze gezinsprofielen sluiten elkaar niet uit en kunnen in de praktijk in elkaar overlopen. Ze geven een herkenbaar beeld. Dit helpt bij het begrijpen wat er speelt. In elk profiel staat andere problematiek op de voorgrond.
Bij intieme terreur is er sprake van een machtsverschil tussen de partners. Eén partner, meestal de man, oefent dwang en controle uit op zijn partner. Door haar vrijheid te beperken, haar te isoleren en door het gebruik van, vaak ernstig, geweld, ook seksueel. Het slachtoffer en de kinderen voelen zich continu bedreigd en onveilig.
Bij het profiel gezin in de stress staat centraal dat er een hoge mate van stress is door een opeenstapeling van factoren. Dit leidt herhaaldelijk tot conflicten waarbij het (ernstige) geweld ook van twee kanten kan komen. Regelmatig gaat dit samen met alcoholmisbruik bij een van de partners. De kinderen kunnen slachtoffer zijn en getuige.
In het profiel langdurige zorg staat op de voorgrond dat één (of beide) partners vanwege een beperking of psychische problemen langdurige zorg nodig heeft. In deze gezinnen kan ook geweld tussen partners een rol spelen. Daarnaast is er door de problematiek van ouders vaak een onveilige opvoedsituatie voor de kinderen en komt verwaarlozing vaak voor.
In het vierde profiel gaat het vooral om kindgedrag en opvoedstress. De (ernstige) gedragsproblemen van kinderen kunnen een reactie zijn op het geweld in huis of komen voort uit aangeboren problematiek. Het gedrag kan ook conflicten en geweld veroorzaken tussen beide ouders onderling, of tussen ouder en kind. Er is veel opvoedstress en onveiligheid voor de gezinsleden.
Het kenmerk van het profiel complexe conflictscheiding is dat de problemen vooral rond de omgang spelen na echtscheiding. Na de scheiding is er met name psychisch geweld en een juridisch gevecht om de kinderen. Kinderen hebben last van conflicten van ouders.
Het expertisecentrum stuurt drie à vier keer per jaar een nieuwsbrief.
Schrijf je hieronder in om de nieuwsbrief te ontvangen.