Home / Vormen van geweld / Ontspoorde mantelzorg

Ontspoorde mantelzorg

De grens tussen een keer uit je slof schieten en een situatie waarin zorg echt ontspoort, is moeilijk aan te geven. Het bieden van zorg kan erg zwaar zijn. Het is zorgelijk als er een patroon ontstaat, dat de mantelzorger zelf niet kan doorbreken. Er zijn twee hoofdvormen van ontspoorde zorg. Bij de eerste vorm krijgt de oudere niet de zorg die hij nodig heeft: de mantelzorger kan de zorg niet meer bijbenen. Bij de tweede vorm gaat de mantelzorger zich onder invloed van stress anders gedragen: hij reageert ongeduldig, gefrustreerd, boos of zelfs agressief. Bij ontspoorde mantelzorg overschrijdt de mantelzorger de grens van goede zorg door overbelasting, onmacht, onkunde of onwetendheid. Een kenmerk van ontspoorde mantelzorg is het ontbreken van opzet.

Vormen en signalen van ontspoorde mantelzorg

Ontspoorde mantelzorg kan zich op vijf verschillende manieren uiten:

  • Psychisch: bijvoorbeeld schelden door overbelasting. Dit is de meest voorkomende vorm;
  • Lichamelijk: bijvoorbeeld het verkeerd toedienen van medicijnen uit onwetendheid;
  • Verwaarlozing: zoals niet de juiste voeding geven;
  • Financieel: zoals het toe-eigenen van spullen zonder instemming van de betrokkenen;
  • Seksuele grensoverschrijding: als een mantelzorger onbedoeld over de seksuele grenzen heen gaat, bijvoorbeeld door miscommunicatie.

Risicofactoren

  • Overbelasting en onmacht: Dit is de belangrijkste oorzaak van ontspoorde mantelzorg. Stress, uitputting en overspannenheid kunnen leiden tot het overschrijden van grenzen.
  • Onkunde en onwetendheid: Als de mantelzorg niet over de juiste kennis en vaardigheden beschikt, kan deze de zorgvrager onbewust en onbedoeld verkeerd behandelen. De zorg slaat sluipenderwijs om in verwaarlozing of verkeerde behandeling.
  • Compassie moeheid: Soms kan de mantelzorger het niet meer opbrengen om voor de ander te zorgen of naar diens problemen te luisteren. We spreken dan van compassiemoeheid. Dit kan ontstaan doordat de zorgsituatie al lang duurt of als de zorgvrager tegenwerkt of agressief reageert. Ook langer bestaande problematiek zoals relatieproblemen kunnen invloed hebben op medeleven en warmte naar de zorgvrager toe.
  • Persoonlijke problemen: Persoonlijke problemen zoals werkloosheid of een slechte gezondheid kunnen van invloed zijn op het ontsporen van mantelzorg. Als voor de mantelzorger de combinatie van mantelzorg met bijvoorbeeld werk of gezin lastig is, vormt dat ook een risico. Persoonlijkheidskenmerken spelen een rol. Een ieder gaat verschillend om met de situatie. Bijvoorbeeld angst voor de toekomst of boosheid over wat je overkomt kunnen risicofactoren zijn. En kan de mantelzorger de zorg delen? Vaak neemt het sociale netwerk af naarmate de mantelzorg langer duurt.

Feiten en cijfers

Over de omvang van ontspoorde mantelzorg is weinig bekend. Toch kan uit diverse onderzoeken en gegevens worden afgeleid dat ontspoorde mantelzorg met regelmaat voorkomt:

Bakker (2001a) heeft onderzoek gedaan naar ontspoorde mantelzorg bij ouderen. 68 professionals die regelmatig in aanraking komen met mantelzorgers zijn ondervraagd. Zij bleken in de praktijk allemaal voorbeelden te kennen van ontspoorde zorg, al komen ze het niet dagelijks tegen in hun werk. Het merendeel van de respondenten antwoordde bij de uitingsvormen: verbaal en psychisch geweld, emotionele verwaarlozing, gebrekkige zorg en onnodige beperking van de verzorgde, dat zij het ‘minder dan 6x per jaar’ of ‘tussen de 6 en 12x per jaar’ tegenkwamen. 14 van de respondenten kwamen ‘gebrekkige zorg’ meer dan 5x per maand tegen. (bron: Movisie)

Advies of doorverwijzen

Heb je advies of ondersteuning nodig, of wil je doorverwijzen naar hulp? Op deze pagina zie je waar je in regio Hart van Brabant terecht kunt.

Meer informatie