Home / Vormen van geweld / Radicalisering

Radicalisering

Sinds halverwege de 20e eeuw zijn er vele studies gedaan naar radicalisering en extremisme in relatie tot verschillende vormen van gewelddadig extremisme. Een belangrijk punt wat hieruit is voorgekomen is dat het een moeilijk fenomeen is om in een eenduidig proces te beschrijven. Vanuit elke politieke of religieuze ideologie kunnen gewelddadige vormen voortkomen. Sommigen organiseren zich tot terroristische of paramilitaire groeperingen, anderen tot kleine activistische groepjes, maar soms ook tot gevaarlijke eenlingen. Daarnaast uit niet elke vorm van radicalisering zich in geweld. Mensenrechtenactivisten als Martin Luther King werden ook als radicaal bestempeld. Bepaalde ecologische of religieuze levensstijlen kunnen als radicaal of als polariserend worden gezien, maar zijn niet automatisch illegaal. Wat radicaal is, kan daarom heel subjectief zijn.

In deze beschrijving wordt ervan uitgegaan dat de radicalisering zich beweegt naar een vorm van (gewelddadig) extremisme. Er wordt in het algemeen gesproken over vier hoofdvormen van extremisme:

  • religieus extremisme
  • links-extremisme
  • rechts-extremisme
  • milieu-extremisme

Enkele voorbeelden van hedendaagse definities van radicalisering en extremisme zijn:

  • “Radicalisering is een grillig verlopend proces. Een jongere die geraakt wordt door radicaal gedachtegoed drijft af van de democratie en groeit toe naar gewelddadig extremisme. Een jongere raakt geïnspireerd en gaat geloven in een extremistisch wij-zij-verhaal. Hij gaat daar steeds meer persoonlijke consequenties aan verbinden en verheerlijkt geweld om zijn idealen te bereiken. Radicalisering is een mogelijk spoor van ontsporing.” (Stichting School & Veiligheid)
  • “Extremisme is het fenomeen waarbij personen of groepen bij het streven naar hun idealen bewust over de grenzen van de wet gaan. Extremisme is iets anders dan activisme. Activisten komen soms luidruchtig maar geweldloos voor hun mening uit en houden zich aan de grenzen van de wet. Activisme wordt extremisme als er sprake is van het bewust plegen van strafbare feiten, zoals bedreigingen en vernieling.” (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid)

Er zijn meerdere beschrijvingen van radicaliseringsprocessen, waarbij de een nadruk legt op psychologische factoren en de ander op sociologische of economische factoren. Omdat radicalisering een grillig en dynamisch fenomeen is, zeker bij jongeren, zijn deze beschrijvingen niet op alle situaties toepasbaar. Er is dus geen checklist om radicalisering te herkennen.

Signalen

Er zijn allerlei signalen die op zichzelf geen duidelijkheid geven, maar die samen een bepaalde situatie wel zorgelijk maken:

  • De persoon isoleert zich van familie en oude vrienden, en gaat om met een nieuw netwerk.
  • De persoon bezoekt zorgelijke social mediagroepen, websites of bijeenkomsten.
  • De persoon is intensief met een nieuwe ideologische of religieuze identiteit bezig.
  • De persoon gebruikt wij-tegen-zij-termen, leest anderen de les, vooral betreffende politieke onderwerpen.
  • Extreem spijbelgedrag of het beëindigen van studie, werk, sport, of andere hobby’s.
  • Er heeft onlangs een ingrijpende gebeurtenis plaatsgevonden in het leven van de persoon; dit kan variëren van een verhuizing of een wisseling van school of verlies van werk tot een overlijden.

Risicofactoren

Door de verschillende vormen van radicalisering is er geen vast profiel, maar gevoeligheid voor radicalisering wordt vergroot wanneer er sprake is van psychopathologie (psychosociale problemen, licht verstandelijke beperking, gedragsproblemen) en instabiele leefomstandigheden (ontwricht gezin/relatie, werk-en huisvestingsproblemen, drank en/of drugsgebruik).

Daarnaast komt radicalisering vooral voor bij jongeren. Een mogelijke factor hierin is de hersenontwikkeling betreffende rationale afwegingen die zich tijdens de adolescentiefase langzamer ontwikkelt dan andere hersengebieden. Hierdoor hebben jongeren tussen ongeveer 14 en 23 jaar moeite met het maken van weloverwogen keuzes, abstract denken, en de consequenties van hun keuzes te overzien.

Feiten en cijfers

Er zijn geen cijfers over geradicaliseerde personen, wel over geradicaliseerde personen die (gewelddadig) extremistische strafbare feiten hebben gepleegd. Er zijn bijvoorbeeld enkele honderden personen, vooral jongeren, die zijn uitgereisd of hebben geprobeerd uit te reizen naar strijdgebieden. Ook zijn er veroordelingen voor extremistisch activisme zoals bedreigingen, vernielingen, en brandstichting.

Het percentage mensen dat strafbare feiten pleegt vanwege extremisme is niet hoog, maar vaak komen deze personen uit extremistische netwerken die uit meerdere personen bestaan die zelf (nog) niet zijn overgegaan tot (gewelddadig) extremistische activiteiten. Het aantal mensen dat op een zorgelijk manier is geradicaliseerd ligt dus veel hoger dan het aantal mensen dat een bekend strafbaar feit heeft gepleegd.

Voor advies

Heb je advies of ondersteuning nodig, of wil je doorverwijzen naar hulp? Op deze pagina zie je waar je in regio Hart van Brabant terecht kunt.

De volgende organisaties bieden gespecialiseerd advies of hulp op deze specifieke vorm van geweld:

  • Landelijk Steunpunt Extremisme, telefoon 088 208 00 80. Het LSE is gespecialiseerd in het ondersteunen en bijstaan van personen, families en professionals die te maken hebben met radicalisering.
  • Platform JEP (Platform Jeugd preventie Extremisme en Polarisatie) ondersteunt professionals die met en voor jeugd werken bij vragen rond polarisatie, radicalisering en extremisme. Je kunt bij de JEP Advieslijn terecht met vragen over deze onderwerpen

Meer informatie