Verbinding is het sleutelwoord
Het Expertisecentrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling in de regio Hart van Brabant bestaat één jaar. Bij het Expertisecentrum bundelen uiteenlopende organisaties – waaronder de vier ketenpartners IMW regio Tilburg, Sterk Huis, Veilig Thuis en FAMEUS – hun krachten en kennis bij het vroegtijdig signaleren en stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Wat heeft het eerste jaar opgeleverd en wat zijn de ambities voor 2023?
“Het Expertisecentrum draagt bij aan een breder gedragen regionale aanpak om sneller en adequater te handelen bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling”, informeert programmamanager Marije van Breugel. “Met deze duurzame aanpak krijgen slachtoffers en plegers eerder de juiste ondersteuning. De rol van het Expertisecentrum is het overdragen van kennis en deskundigheid. Daarbij is ‘verbinding’ het sleutelwoord. Voor 2023 is dát ons doel: vanuit passie, bevlogenheid en professionaliteit nog meer een spilfunctie binnen de regio bereiken als het gaat om het delen van kennis en expertise.”
“Met deze duurzame aanpak krijgen slachtoffers en plegers eerder de juiste ondersteuning.”
Thema’s 2023
Marije: “Het eerste jaar draaide om de opstart van het Expertisecentrum, waarmee we vooral naar binnen waren gericht. Nu zijn we klaar om veel meer naar buiten te treden. We willen verbinden, duidelijk maken wie wat doet binnen de regio en korte lijnen tussen organisaties creëren. We hebben elkaar hard nodig. Het regionaal programma van Hart van Brabant geeft ons richting in wat we verder willen belichten. Voor komend jaar staan onder andere de volgende thema’s centraal: ouderenmishandeling, plegeraanpak, seksueel grensoverschrijdend gedrag/seksueel geweld, intieme terreur en femicide.”
Scholing
Het trainings- en scholingsprogramma van het Expertisecentrum geeft daar verder invulling aan. “Ons aanbod wordt bepaald door de thema’s die zich aandienen”, deelt Betty-Ann Blommers, coördinator scholing en deskundigheid bij het Expertisecentrum. “Naast onze basistrainingen – waaronder de trainingen ‘Meldcode’, ‘Bespreekbaar maken van huiselijk geweld’, ‘Praten met kinderen over kindermishandeling’ en ‘Veiligheidsplannen opstellen’ – organiseren wij webinars, inspiratiesessies, bijeenkomsten en gastlessen rondom specifieke huiselijk geweld en kindermishandeling-thema’s.”
Dezelfde taal
“De basistrainingen zijn met subsidie aangeboden aan alle wijkteam-professionals binnen de regio. Maar daarnaast hebben we nog een ander breed trainingsaanbod voor alle professionals die met gezinnen, ouderen, jongeren en kinderen werken. Denk bijvoorbeeld aan de trainingen ‘Traumasensitief werken’ en ‘Risicotaxatie Instrument Scheiden’. Veel trainingen worden gegeven door onze eigen trainers vanuit IMW of Sterk Huis, mensen die dezelfde taal spreken. Maar bij specifieke vragen kunnen we ook experts van andere trainingsbureaus inschakelen, zoals een trainer met grote kennis over de sportwereld”, aldus Betty-Ann.
Verschil maken
“Ook denken we mee met het trainingsbeleid van organisaties. In deze tijd van enorme personeelstekorten ligt de focus vooral op het draaiende houden van het werk, alle handen aan het bed. Maar bij een groter verloop van personeel moet ook aandacht blijven voor de kwaliteit en deskundigheid van de medewerkers. We delen niet alleen kennis via trainingen, maar ook via voorstellingen, bijeenkomsten en inspiratiesessies. Zo hebben we de voorstelling Huidhonger aangeboden om onderwijsmedewerkers meer bewust te maken van kindermishandeling. Verder hebben we een bijeenkomst Ouderenmishandeling georganiseerd voor ouderenzorgorganisaties. Een belangrijk onderwerp met thema’s als financiële uitbuiting en ontspoorde mantelzorg. Ook delen we regelmatig kennis met studenten Pedagogiek, Pabo en van de Lerarenopleiding. Aan de hand van diverse workshops en gastlessen, ondersteund door ervaringsdeskundigen, vertellen we wat zij later kunnen tegenkomen in hun werk. Als je weet dat in elke klas gemiddeld één kind slachtoffer is van kindermishandeling en welke ernstige gevolgen dit voor iemand heeft, ga je op een andere manier kijken. Vanuit die kennis kan je later als professional het verschil maken.”
Bewustwording
Betty-Ann: “Vanuit het Expertisecentrum blijven wij inzetten op kennisdeling en bewustwording: met welke veiligheidsissues hebben wij als samenleving te maken? Het maakt me trots dat we hierin het eerste jaar al grote stappen hebben gemaakt. Vóór 2022 lag de focus binnen de regio vooral op kindermishandeling (met de Taskforce Kindermishandeling), maar sinds de komst van het Expertisecentrum worden veel meer thema’s en doelgroepen aangesproken. Denk nogmaals aan het belangrijke thema ouderenmishandeling, waarmee we organisaties als De Wever en Actief Zorg hebben toegevoegd aan ons netwerk.”
Ervaringsdeskundigheid
Een ander belangrijk doel binnen het Expertisecentrum is het verder op de kaart zetten van ervaringsdeskundigheid, waar Anneke Kuijken zich voor inzet. Anneke coördineert een team van zes ervaringsdeskundigen. “Dit zijn mensen die zelf veel hebben meegemaakt op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. Met deze ervaringen maken zij nu het verschil voor anderen, waar ik enorm veel respect en waardering voor heb.”
“Veiligheid, geborgenheid, ertoe doen: het zijn behoeften die elk mens op deze aardbol heeft. Sinds ik me meer verdiep in de thema’s huiselijk geweld en kindermishandeling, besef ik me dat ik zelf ook een vorm van kindermishandeling heb meegemaakt, ondanks liefdevolle ouders. Dit patroon heeft zich doorgezet toen ik jarenlang in een relatie zat. We zeggen altijd: je moet aan de bel trekken als een situatie onveilig is, maar als dit jouw ‘normaal’ is, weet je niet beter. Wat is dan jouw referentiekader? De inzet van ervaringsdeskundigheid is daarom van grote waarde.”
Hoop
Anneke: “Als ervaringsdeskundige zeg je niet: ik ga jou helpen. De verandering, het doorbreken van patronen, moet vanuit de persoon zelf komen. Je kan daar wel bij aansluiten, wat vaak al heel helpend is. Als ervaringsdeskundige hoef je niet eens je eigen verhaal te delen. Het gaat erom dat je de kern van de problematiek begrijpt en (h)erkenning, hoop en perspectief biedt. Alleen al het feit dat jij je leven weer op orde hebt en van jouw ervaringen meststof hebt gemaakt voor anderen, kan een motivatie zijn voor degene die nog middenin de problemen zit.”
Bruggen bouwen
Als het aan Anneke ligt, sluit er altijd een ervaringsdeskundige aan bij hulpverlening. “Het is niet of-of, maar en-en: hulpverlener én ervaringsdeskundige. Toen ik zelf jaren geleden hulp zocht, had ik het gevoel dat ik met 1–0 achterstond. De persoon tegenover mij, de hulpverlener, had namelijk geleerd hoe je gelukkig moest zijn. Ik niet, dus gevoelsmatig faalde ik al voordat ik iets had gezegd. Een ervaringsdeskundige kan bruggen bouwen tussen slachtoffer en hulpverlener en begrijpt hoe overweldigend die eerste fase van hulp vragen is. Op dat moment is je hoofd zo’n brij dat je niet eens weet hoe je je eigen naam moet spellen, laat staan hoe je stapels papierwerk moet invullen. Het is waardevol om deze ervaringsdeskundigheid tijdens workshops te delen met hulpverleners.”
Vanuit kracht naar herstel
“Een van de belangrijkste dingen die een ervaringsdeskundige kan bieden, is een open houding”, weet Anneke. “Een ervaringsdeskundige vraagt, verwacht en rapporteert niks, maar luistert en benadert iemand met het oog op iemands eigen krachten, talenten en verantwoordelijkheden. De ervaringsdeskundige weet hoe het is om in een afhankelijkheidsrelatie te zitten en hoe één blik van je partner je kan weerhouden om stappen te zetten. Maar deze persoon weet ook hoe je je uiteindelijk steviger kan voelen en hoe je vanuit kracht naar herstel kan bewegen.”
Drempels wegnemen
Daarom blijft Anneke zich samen met haar team met veel passie inzetten voor ervaringsdeskundigheid. “We willen kennis delen en drempels wegnemen. Hulpverleners zijn weleens bang: oei, we moeten voorzichtig omgaan met ervaringsdeskundigen, want er kan oude pijn naar boven komen. Maar een ervaringsdeskundige is getraind om zijn of haar ervaringen op een deskundige manier in te zetten, wat vaak ook helend werkt. Ik zie het als mijn taak om onze ervaringsdeskundigen op een verantwoorde manier hun werk te laten doen, waarbij ze, indien gewenst, ook kunnen doorgroeien.”
Uitnodiging
“We willen mensen uitnodigen om, als ze eraan toe zijn en voor openstaan, aan te sluiten als ervaringsdeskundige. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn maatschappelijke thema’s waar veel mensen, ook hulpverleners, zelf mee te maken hebben gehad. Als hulpverlener gebruik je die eigen ervaring waarschijnlijk al onbewust, maar je kan ook leren om het bewust en professioneel in te zetten.”
Inzet ervaringsdeskundigheid
Binnen het Expertisecentrum bestaat ervaringsdeskundigheid als een stroom naast de hulpverlening”, vertelt Anneke. “Onze ervaringsdeskundigen geven onder meer hun kijk op diverse beleidsstukken, sluiten aan bij trainingen, organiseren thematafels en workshops voor hulpverleners en creëren contactmomenten met lotgenoten. Komend jaar willen we nog meer verbinden, zodat organisaties steeds gerichter ervaringsdeskundigheid kunnen inzetten.”