Trauma
Wat is trauma?
Mensen die huiselijk geweld, seksueel geweld of kindermishandeling hebben meegemaakt kunnen last hebben van trauma. We spreken van trauma als iemand na een schokkende gebeurtenis blijft steken in gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. De gebeurtenis is in dat geval zo ongewoon, pijnlijk, schokkend of extreem dat het niet lukt om ermee om te gaan.
Trauma kan ontstaan als gevolg van een eenmalige gebeurtenis, een serie gebeurtenissen of langdurig onveilige of levensbedreigende omstandigheden. Trauma ontstaat als de individu niet in staat was de emotionele effecten van de gebeurtenis te verwerken (aanwezig te blijven, te begrijpen wat er gebeurt, gevoelens te integreren of betekenis te geven aan de ervaringen).
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen een eenmalige traumatiserende ervaring en chronische traumatiserende ervaringen (ontwikkelingstrauma) in de baby- en kindertijd. Traumatische ervaringen hebben invloed op hoe we op ons gemak zijn, zowel lichamelijk, psychisch als in relatie met anderen.
Door overweldigende ervaringen kan het zenuwstelsel ‘te strak afgesteld’ komen te staan, als een rookmelder die te snel afgaat. Dat uit zich in de vorm van continue alertheid, spanning of angst, óók als er geen gevaarlijke situatie is.
Resultaat is dat we de wereld als een onveilige plek beleven en ons gedrag daar –onbewust– op afstemmen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit:
- Chronische stress.
- Schaamte- en schuldgevoelens.
- Het onbestemde gevoel dat er ‘iets mis is met je’.
- Ontwijken van intimiteit en wat leidt tot een eenzaam gevoel.
- Plotselinge woede-uitbarstingen, angst- en paniek aanvallen of bevriezing bij schrik en confrontatie.
- Verlies van levenslust; een leeg gevoel van binnen.
- Veel malende gedachten en/of flashbacks.
- Moeite met het aangeven van grenzen en behoeften.
- Overgevoeligheid voor o.a. geluid of licht.
Trauma-tools uit het Project Trauma van Geweld hoort nergens thuis
Eind 2019 is het Project Trauma gestart door Geweld hoort nergens thuis (GHNT) met Dr. Channa Al en Drs. Varisha Goerdial (BMC) als landelijke projectleiding tot de zomer van 2021. Een belangrijk doel was het versterken van traumasensitief werken met geprioriteerde doelgroepen (waar veel sprake is van trauma): Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming, de Gecertificeerde Instellingen, Centra Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, de MDA++-aanpak en de Vrouwenopvang. Verder zijn binnen het project meerdere tools ontwikkeld die door een brede groep professionals gebruikt kunnen worden.
De vier tools op een rijtje
- Tool Inbedden traumasensitiviteit
- Tool Traumasensitief werken binnen de visie Gefaseerd samenwerken aan veiligheid
- Tool Trauma-bewustzijn en trauma-aanpak
- Tool Overzicht traumascreening
Meer informatie
- Voor jeugdhulp- en jeugdbeschermingsprofessionals verschijnt in 2021 de richtlijn Signaleren van trauma.
- Voor GGZ professionals verschijnt in 2021 de nieuwe Zorgstandaard Trauma.
- Voor specialisatie en matching met hulp is er een expertiseplatform Drakentemmers.
Met je collega’s in gesprek over trauma en de tools – behulpzame vragen
- Wat uit deze tool kunnen wij in ons werk toepassen en op welke punten in ons werkproces?
- Als we deze (actuele) casus traumasensitief bekijken, wat kunnen we dan anders doen?
- Hoe zorgen we ervoor dat we meer door een ‘traumabril’ kijken?
- Wat hebben we nodig aan deskundigheidsbevordering om voldoende traumasensitief te zijn?
- Wat is onze bijdrage aan traumascreening? Wat past goed of juist niet echt bij onze rol?
- Wat kunnen we vanuit onze rol en deskundigheid bijdragen aan een trauma-aanpak?
- Welke samenwerkingspartners hebben we nodig om een integrale trauma-aanpak te bieden? Hoe waarborgen we aansluiting tussen jeugd- en volwassenen partners en voorveld en specialisten?
- Wat valt op in de tools en wat roept vragen bij je op? Wat zou je anders doen? Waarvan zou je willen dat iedereen morgen zo werkt en wat kun je doen om dat dichterbij te brengen?
Wat nog van belang is om te weten
We komen alleen tot een betere trauma-aanpak als we het samen doen. Trauma vraagt vaak een specialistische aanpak, maar dit maakt het geen thema voor één of enkele beroepsgroepen. Het betreft maatschappelijke problematiek waar velen aan kunnen bijdragen. Het gaat over grenzen van leeftijden, wettelijke kaders, organisaties en beroepsgroepen heen. Samenwerking tussen degene(n) om wie het gaat, sociaal netwerk en verschillende professionals om hen heen is dan ook essentieel. Focus ondanks (schotten-/financierings-)drempels op mogelijkheden.
Bij complexe problemen kan trauma spelen, maar waarborg een brede blik en goede diagnostiek. Traumasignalen zijn niet alle uniek voor trauma. Het is belangrijk om trauma niet over het hoofd te zien, maar verken altijd meerdere verklaringen voor klachten en problemen. Sluit goed aan bij behoeften en neem in diagnostiek/intakes ook de omgeving mee: sociaal netwerk en professionals. Verlies actuele (on)veiligheid niet uit het oog, ook van andere betrokkenen. Bouw evaluaties in.
De tools reflecteren een momentopname in de ontwikkeling van een betere trauma-aanpak. Een betere trauma-aanpak creëren we stap voor stap, met steeds weer nieuwe wetenschappelijke inzichten en praktijkervaring. De tools bieden dan ook informatie en handvatten die later weer een update nodig hebben. De horizon ligt mogelijk decennia verder, maar je kunt morgen verschil maken.